Gewoon, het leven voorop
Dat wat er echt toe doet...
Als ik haar kamer kom binnenlopen kijkt ze me bijna wanhopig aan. Ze is inmiddels eind 80, en vooral heel bang. Bang om alleen te zijn, bang om nog meer dierbaren om haar heen te verliezen, bang voor de dood – of beter gezegd: voor de pijnlijke eenzame weg naar de dood. In ons gesprek vertelt ze over haar bewogen leven: haar moeizame jeugd, de oorlogsjaren, hoe hard ze altijd heeft moeten werken. Maar ook over het verlies van haar grote liefde die haar man werd en later ook haar zoon, wonden die ze nooit echt heeft kunnen verwerken. `Zomaar een verhaal op een druilerige dinsdagmiddag. Op mijn vraag of ze het goed vind als ik volgende week weer kom, antwoord ze: "graag".
In de loop van gesprekken gebeurt er iets bijzonders. Voor het eerst in haar leven gaat ze delen wat er écht op haar hart ligt. Misschien wel gedreven door die verlammende angst, opent ze haar hart voor alles wat zo zwaar en moeilijk voelt. Zo ontstaat er een verbinding, voor het eerst gelegd, die de weg opent naar langzaam ervaren wat er werkelijk van binnen speelt. Het is een kwetsbaar en intens moment, waarin luisteren en aanwezig zijn soms waardevoller blijken dan een behandeling.
Binnen de ENA Zorggroep werken we vanuit de visie: "Gewoon, het leven voorop." Dit motto is geen abstract ideaal, maar iets dat zichtbaar wordt in ontmoetingen zoals deze. Het gewone leven staat centraal, ook wanneer mensen psychische klachten ervaren. Mijn rol als verpleegkundig specialist sluit hier op aan: door aandacht, gesprek en erkenning te bieden, doe ik poging mensen rust, houvast en ruimte te bieden.
Psychische klachten kunnen ook ontstaan bij ouder worden
Ouder worden brengt veel veranderingen met zich mee: lichamelijk, cognitief en sociaal. Er ontstaan verliezen, afhankelijkheden en beperkingen die het leven ingrijpend kunnen beïnvloeden. Dat betekent dat er psychische klachten kunnen ontstaan. Ouderen, ook zij met dementie, kunnen nog steeds angst, depressie, verdriet of onrust ervaren. Vaak komen oude wonden, onverwerkte gebeurtenissen of onvervulde verlangens weer naar boven. Het verleden klopt soms opnieuw aan de deur en mengt zich met de uitdagingen van het huidige leven.
Het is daarom een misvatting te denken dat behandeling op hogere leeftijd niet meer zinvol is, of dat bij dementie het behandelen zinloos is. Juist aandacht, erkenning en, waar nodig, behandeling kunnen ouderen helpen om het gewone leven zoveel mogelijk voort te zetten. Behandeling betekent overigens niet altijd gelijk medicatie of therapie; vaak begint het met luisteren, aanwezig zijn en de ervaringen valideren. Juist dat geeft ruimte.
Gewoon leven en zorg gaan hand in hand
We zagen dat psychische klachten en het gewone leven elkaar blijkbaar niet uitsluiten. Door klachten bespreekbaar te maken en ondersteuning te bieden waar nodig, ontstaat er meer ruimte voor wat ouderen over het algemeen als waardevol beschouwen: contact met anderen, herinneringen ophalen, kleine geluksmomenten beleven en soms gewoon rust. Mijn rol is niet om het gewone leven te vervangen, maar om het te ondersteunen, zodat ouderen ondanks hun kwetsbaarheden kunnen ervaren dat hun leven betekenisvol blijft. Hoe dan ook.
Voor mij persoonlijk is dit een van de meest waardevolle aspecten van mijn werk. Het gaat niet alleen om behandelen, maar in de essentie om ervaren, delen en verbinden. Soms ontstaat verlichting door gesprek en aandacht; soms door meer concrete interventies. In beide gevallen draagt het bij aan het belangrijkste: dat het gewone leven voorop kan blijven staan, ook in de laatste levensfase, ook bij dementie, en ook wanneer het leven zwaar of complex is.
Disclaimer: De beschreven situatie is volledig geanonimiseerd. Namen, leeftijden en omstandigheden zijn aangepast om de privacy van betrokkenen te waarborgen.